Psikolog Çiğdem KARAKUŞ
Dört yaşındaki çocuğunuzla markete gittiğiniz, alışverişinizi yapıp eve döndüğünüzde çocuğunuzun elinde ona satın almadığınız bir çikolata gördünüz. Pek çok anne-baba bu durumda ne düşüneceğine veya nasıl davranacağına karar veremeyebilir. Eğer 4 yaşındaki çocuğunuz başkasına ait bir malı izinsiz alıyorsa bunu hırsızlık olarak görmemelisiniz. Her ne kadar çocuk başkasına ait bir şeye dokunmaması gerektiğini bilse bile neyin kime ait olduğunu tam olarak ayırt edemeyebilir. Ya da dünyada işlerin, alışveriş yapmak gibi, nasıl yürüdüğü hakkında tam bir bilgisi yoktur. Mesela, marketten annesi de pek çok şey almakta ama bu sorun olmamaktadır neden onun çok istediği çikolatayı alması sorun olsun ki!
Çocuğunuzun dürüst olması için, kendisini güvende hissetmesini sağlayın
Çocuğunuza çikolatayı nereden aldığını sorduğunuz zaman sokakta bulduğunu ya da birinin verdiğini söyleyebilir. Çocuk, kendisini güvende hissetmediği için yalan söyleyecektir. Çocuğun dürüst olması için kendisinin güvende olduğunu hissetmesini sağlayın. Mesela ona “benim için en önemli olan şey senin bana karşı dürüst olmam. Yaptığın hatayı düzeltmen için sana yardımcı olabilirim ama bana doğruyu söylemelisin. Ayrıca bana dürüst davranmazsan senin ne zaman doğru ne zaman yalan söylediğini anlayamam. Bu durumda da hep şüphe içinde kalırım. Benden bir şey istediğinde onu yapmak konusunda daha isteksiz olurum” diyebilirsiniz.
Çocuğunuzun hırsız veya yalancı olduğunu düşünmeyin
Çocuklar kendilerine verilen rolü çabuk benimserler. Sürekli yaramaz olduğu söylenen bir çocuk gerçekten yaramaz olur. Aynı şekilde çocuğunuza hırsız ya da yalancı yaftası vurursanız o şekilde davranmaya başlar.
Bazı anne-babalar çocukları yalan söylediği için ağızlarına karabiber sürerler. Oysa şunu unutmamak gerekir, çocuk korkarsa daha çok yalan söyler. Çocuğun doğru söylemesi için güven ortamının sağlanması şarttır.
Çocuğunuza aldığı şeyi geri iade etmesini öğretin
Çocuğunuzun izinsiz ya da parasını ödemeden aldığı şeyi fark eder etmez onunla birlikte gidin ve hatasını nasıl düzelteceğini ona gösterin. Mesela çocuk çikolatayı bitirmiş olsa bile paketini, birlikte markete götürün. Çocuğunuzdan paketi kasiyere vermesini ve satın alması için parasını ödemesini isteyin. Çocuğunuzun parası yoksa ona borç vereceğinizi ama karşılığında evde bir iş yapmasını söyleyin.
Çocuğun aldığı şeyi geri iade etmesi hususunda çabuk ve kararlı hareket etmeniz çok önemlidir. İade işini sonraki güne ertelemeyin. Şartlarınız müsait olmayabilir fakat bu işi sadece konuşarak çözemeyeceğinizi unutmayın ve önceliklerinizi buna göre ayarlayın.
Çocuğun özür dilemesini istemeyin
Kendisine ait olmayan bir şeyi aldığında çocuğunuzdan bunun için özür dilemesini istemeyin. Çünkü çocuk yanlış bir şey yapma niyetinde değildir sadece ne yapması gerektiğini tam olarak anlayamamıştır.
Çocuğunuza iyi model olun
Çocuğunuzun dürüst yetişmesini istiyorsanız önce sizin dürüst olmanız gerekir. Ufak tefek dahi olsa çocuğunuza asla yalan söylemeyin. Bazen anne babalar çocuklarına istedikleri şeyleri yapmaları için vaatlerde bulunurlar. Mesela “eğer şimdi uyursan, uyanınca seni parka götüreceğim” gibi. Bu tip vaatlerde bulunduğunuz zaman muhakkak yerine getirin. Yahut gerçekleştiremeyeceğiniz vaatlerde bulunmayın. Aynı şekilde çocuk bir başkasına yalan söylerken size şahit olabilir ve bunun doğal bir şey olduğunu öğrenir.